فرازهایی از سخنان حضرت امام(س) در خصوص ماه مبارک رمضان

کلیپ بیانات امام خمینی (س) در باره ماه رمضان

این سه ماه رجب و شعبان و ماه مبارک رمضان، برکات بسیار نصیب انسان، انسانهایی که می ‏توانند استفاده کنند از این برکات، شده است. البته مبدأ همه مبعث است و دنبال او تمام جهاتی که هست. در ماه رجب، مبعث بزرگ و ولادت مولا علی بن ابی طالب (سلام اللَّه علیه) و بعض ائمه دیگر، و در ماه شعبان ولادت حضرت سید الشهدا(سلام اللَّه علیه) و ولادت حضرت صاحب (ارواحنا له الفداء) و در ماه مبارک، نزول قرآن بر قلب مبارک پیغمبر اکرم بوده است. و شرافت این سه ماه در زبانها و در بیانها و در عقل ها و در فکرها نمی ‏گنجد. و از برکات این ماهها ادعیه ‏ای است که وارد شده است در این ماهها.  (صحیفه امام، ج‏17، ص: 456)

ماه مبارک رمضان نزدیک شد و در این ماه مبارک خودتان را تقویت کنید به قوّتهای روحانی. در یک حدیثی است که پیغمبر اکرم فرمودند که ماه رمضان آمد، اقبال کرد، آمد. در ضمنش می‏فرمایند که دُعیتُم الی ضیافَةِ اللَّه. ضیافتهای خدا با ضیافتهای مردم این است فرقش که وقتی شما را یک اشخاصی دعوت بکنند به یک مهمانی، وقتی بروید در آن مهمانی به حسب فراخور حال، یک چیزهایی برای خوردنی و یک چیزهایی برای تفریح و این چیزهاست. ضیافت خدا در ماه رمضان یک شعبه‏ اش روزه است، آن‏ ضیافت خداست؛ یک شعبه‏اش روزه است و یک امر مهمش که مائده غیبی و آسمانی است قرآن است. شما دعوت شده‏اید به مهمانی خدا و شما در ماه رمضان مهمان خدا هستید. مهماندار شما، شما را وادار کرده است به اینکه روزه بگیرید. این راههایی که به دنیا باز است و شهوات است، اینها را سدش کنید تا مهیا بشوید برای لیلة القدر. ماه شعبان مقدمه است برای ماه مبارک رمضان که مردم مهیا بشوند برای ورود در ماه مبارک رمضان و ورود در «ضیافة اللَّه». شما وقتی که می‏خواهید به مهمانی بروید خوب، یک وضع دیگری- غالباً البته-، یک وضع دیگری خودتان را درست می‏کنید. لباسی تغییر می‏دهید و یک طور دیگری وارد می‏شوید. آن طوری که در خانه هستید یک تغییری می‏دهید. ماه شعبان برای این است که همان مهیا بودنی که می‏خواهید مهمانی بروید، خودتان را مهیا می‏کنید و سر و ظاهرتان را، سر و صورتتان را یک قدری فرق می‏گذارید با آن وقتی که در خانه هستید. در ضیافت خدا، ماه شعبان برای مهیا کردن این افراد است، مهیا کردن مسلمین است برای ضیافت خدا، ادبش آن مناجات شعبانیه است. من ندیده‏ام در ادعیه، دعایی را که گفته شده باشد همه امامها این دعا را می‏خواندند، در دعای شعبانیه این هست؛ اما من یادم نیست که در یک دعای دیگری دیده باشم که همه ائمه این را می‏خواندند. این مناجات شعبانیه برای این است که شما را، همه را مهیا کند برای «ضیافة اللَّه».

این ادعیه در ماه مبارک رجب و خصوصاً در ماه مبارک شعبان اینها مقدمه و آرایشی است که انسان به حسب قلب خودش می‏کند برای اینکه مهیا بشود برود مهمانی؛ مهمانی خدا، مهمانی‏ای که در آنجا سفره‏ای که پهن کرده است قرآن مجید است و محلی که در آنجا ضیافت می‏کند مهمش «لیلة القدر» است و ضیافتی که می‏کند ضیافت تنزیهی و ضیافت اثباتی و تعلیمی [است‏]. نفوس را از روز اول ماه مبارک رمضان به روزه، به مجاهده، به ادعیه مهیا می‏کند تا برسند به آن سفره‏ای که از آن باید استفاده کنند و آن «لیلة القدر» است که قرآن در آن نازل شده است.

اگر ما در این ضیافت خدا، در این سفره‏ای که خدای تبارک و تعالی افراشته است برای همه، اگر ما در اینجا موفق بشویم به اینکه راهمان بدهند در این میهمانخانه بزرگ الهی، جلویمان را نگیرند- شیاطین ایستاده‏اند که راه را نگذارند برویم، جلو گیرند- اگر راهمان بدهند به این ضیافت ممکن است که راهی پیدا بکنیم به آنکه راه انسان است. همه راههای دیگر غلط است، راههای حیوانی است. انسان یک اعجوبه‏ای است که هم در او حیوانیت هست، حیوانی شهوی الی‏ غیر متناهی و هم در او شیطنت هست الی‏ غیر متناهی. یک موجودی است همه ابعادش غیر متناهی است؛ از هر راهی که برود آخر ندارد، هر راهی که برود هیچ آخر ندارد و راهها همه غلط، همه اشتباه، همه منتهی به جهنم می‏شود الّا صراط مستقیم؛ آنی که راه انسان است. اگر راهمان بدهند در این «ضیافة اللَّه» و مستعد شده باشیم که وارد بشویم در این ضیافت خدا و در این ماه مبارک، امید است که ان شاء اللَّه یک هدایتی شامل حالمان بشود. خودتان را تقویت کنید در این ماه مبارک، مهیا بشوید برای همه پیشامدها. در عین حالی که معنویات بود آنچه می‏خواستند، لکن با قوّت معنویات اعوجاجهایی که در بشر بود و در این قدرتهای بزرگ بود، این اعوجاجها را می‏خواستند مرتفع کنند. یک چوپان با عصایش پامی‏شد می‏رفت فرعون و آن بساط فرعونی را می‏رفت دعوت می‏کرد که بیا مسلمان شو، بیا آدم شو. یک صغیر یتیم چوپان زاده یا چوپان از حجاز پامی‏شود همه دولتها را دعوت می‏کند که بیایید آدم بشوید؛ برای این است که آدم کنند همه را. مقصد این است که ماها آدم بشویم و مع الأسف، مشکل است. یک مثلی هست که می‏گفتند که ملّا شدن چه آسان، آدم شدن چه مشکل. مرحوم شیخ ما- رحمه اللَّه- مرحوم آشیخ عبد الکریم - رحمه اللَّه- می‏فرمود که ملّا شدن چه مشکل، آدم شدن محال است، مثل محال می‏ماند. انبیا آمده بودند که این محال را جامه عمل به آن بپوشند. این قدر دست و پا نزنید این طرف و آن طرف بروید. شما خدا را می‏خواهید، بروید دنبال همان که می‏خواهید. فطرت شما توجه به خدا دارد، خودتان متوجه نیستید. همه فطرتها توجه به خدا دارد. این ماه رمضان و هر ماه رمضان دیگری مهیا کنید خودتان را. در این روز آخر- فرضاً- آخر شعبان است شاید، بیشتر مهیا کنید و مهیا کنیم خودمان را برای ورود در «ضیافة اللَّه»؛ در مهمانی خدا که ان شاء اللَّه با سلامت نفْس، با نور هدایت خدای تبارک و تعالی وارد بشویم در این ماه عزیز معظم و فرق بکنیم. در این ماه فرق داشته باشیم با سایر ماهها و دنبال این باشیم که ان شاء اللَّه «لیلة القدر» را دریابیم، برکات «لیلة القدر» را که قرآن در آن نازل شده است، همه سعادت عالَم در آن شب نازل شده است و از این جهت، از همه شبهای عالَم بالاتر است، این را بتوانیم ادراک بکنیم، درک بکنیم. خداوند ان شاء اللَّه، شماها را توفیق بدهد که با سلامت و سعادت وارد در «ضیافة اللَّه» بشوید و از آن مائده‏های آسمانی که قرآن و ادعیه است ان شاء اللَّه، همه‏مان مستفیض بشویم و با یک روح سالمی وارد بشویم و «لیلة القدر» [را] هم دریابیم، سَلامٌ هِیَ حَتّی‏ مَطْلَعِ الفَجْر.

  صحیفه امام، ج‏13، ص: 31 تا 36

ماه مبارک رمضان است و درهای رحمت خدای تبارک و تعالی به روی همه گناهکاران باز است و شما تا دیر نشده است در این ماه رمضان خودتان را اصلاح کنید. ما همه باید خودمان را اصلاح کنیم؛ ما هیچ کداممان یک آدم حسابی نیستیم. پناه به خدا باید ببریم و خودمان را اصلاح کنیم و با این جریانی که خروشان و دریای مواج آدمهای متعهد است ما با آنها خودمان را در همان جریان بگذاریم. (صحیفه امام؛ ج 15، ص 31)

ماه رمضان‏ مبارک است برای اینکه نزول وحی بر او شده است ‏یا به عبارت دیگر، معنویّت رسول خدا وحی را نازل کرده است، وماه شعبان معظم است برای اینکه ماه ادامه همان معنویات ماه‏ رمضان است. این ماه مبارک رمضان‏ جلوه لیلة القدر است که تمام‏ حقایق و معانی در او جمع است و ماه شعبان، ماه امامان است که ‏ادامه همان است. در ماه مبارک رمضان‏، مقام رسول اکرم- صلی ‏اللَّه علیه و آله و سلم- به ولایت کلی الهی بالاصالة تمام برکات رادر این جهان بسط داده است و ماه شعبان که ماه امامان است، به‏ برکت ولایت مطلقه، به تبع رسول اللَّه همان معانی را ادامه‏ می دهد. پس، ماه رمضان‏ ماهی است که تمام پرده ها را دریده ‏است و وارد شده است جبرئیل امین بر رسول خدا و به عبارت‏ دیگر وارد کرده است پیغمبر اکرم جبرئیل امین را در دنیا، و ماه‏ شعبان، ماه ولایت است و همه این معانی را ادامه می دهد. ماه‏ رمضان مبارک است که قرآن بر او وارد شده است و ماه شعبان‏ مبارک است که ادعیه ائمه- علیهم السلام- در او وارد شده است. ماه مبارک رمضان‏ که قرآن را وارد کرده است، قرآن مشتمل بر تمام ‏معارف است و تمام مایحتاج بشر است و ماه شعبان که ماه امامان است، ادامه همان حقیقت است و همان معانی در تمام‏ دوره ‏ها.

صحیفه امام؛ ج 20، ص 248

قلب انسان مانند آینه صاف و روشن است، و بر اثر توجه فوق العاده به دنیا و کثرت معاصی کدر می‏ شود؛ ولی اگر انسان لا اقل صوم را برای‏ حق تعالی خالص و بی‏ ریا انجام دهد (نمی‏ گویم عبادات دیگر خالص نباشد، همه عبادات لازم است خالص و بی‏ ریا انجام گیرد.) این عبادت را که اعراض از شهوات، اجتناب از لذات، و انقطاع از غیر خداست در این یک ماه بخوبی انجام دهد، شاید تفضل الهی شامل حال او شده آینه قلبش از سیاهی و کدورت زدوده گردد؛ و امید است که او را از عالم طبیعت و لذات دنیوی منحرف و منصرف سازد؛ و آن گاه که می‏ خواهد وارد «شب قدر» شود، نورانیت‌هایی که در آن شب برای اولیا و مؤمنین حاصل می‏ شود به دست آورد. و جزای چنین روزه‏ ای خداست؛ چنانکه فرموده است: الصّوم لی و انا اجزی به. چیز دیگر نمی‏ تواند پاداش چنین روزه ‏ای باشد. جنات نعیم در مقابل روزه او بی ‏ارزش بوده نمی ‏تواند پاداش آن به حساب آید. ولی اگر بنا باشد که انسان به اسم روزه دهان را از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز کند و شب های ماه مبارک رمضان، که مجالس شب نشینی گرم و دایر بوده وقت و فرصت بیشتری است، با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر انجامد، چیزی عاید او نمی‏ شود و اثری بر آن مترتب نمی‏ گردد.» (جهاد اکبر، ص 43 و 44)

اگر بنا باشد که انسان به اسم روزه دهان را از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز کند و شبهای ماه مبارک رمضان‏- که مجالس شب‏ نشینی گرم و دایر بوده- وقت و فرصت بیشتری است، با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر انجامد، چیزی عاید او نمی شود و اثری بر آن مترتب نمی گردد؛ بلکه چنین روزه‏ داری آداب مجلس مهمانی حق را رعایت نکرده، حق ولی نعمت خود را ضایع نموده است؛ ولی نعمتی که پیش از آفرینش انسان، همه‏ گونه وسایل زندگی و آسایش را برای او فراهم کرده؛ اسباب تکامل را تهیه دیده است؛ انبیا را برای هدایت فرستاده؛ کتابهای آسمانی نازل فرموده است؛ برای رسانیدن انسان به معدن عظمت و نور ابهج قدرت داده؛ عقل و ادراک عنایت کرده؛ کرامتها فرموده است و اکنون از بندگانش دعوت به عمل آورده که به مهمانخانه او وارد شده، بر خوان نعمت او بنشینند و شکر و سپاس حضرتش را تا آنجا که از دست و زبان آنان برمی آید ادا نمایند. آیا صحیح است که بندگان از خوان نعمت او بهره‏ مند گردند، از وسایل و اسباب‏ آسایشی که در اختیار آنان قرار داده، استفاده کنند، و با مولی و میزبان خود مخالفت ورزند و بر ضد او قیام نمایند؟ اسباب و وسایلی که او به آنان ارزانی داشته، علیه او و برخلاف خواست او به کار برند؟ آیا این ناسپاسی و نمک‏ ناشناسی نیست که انسان سر سفره مولای خویش بنشیند و با اعمال و کردار گستاخانه و بی ‏ادبانه خود نسبت به میزبان محترم که ولی نعمت او می باشد اهانت و جسارت کند، کارهایی را که نزد میزبان زشت و قبیح است مرتکب گردد؟

جهاد اکبر؛ ص 44 و 45

و از همه بالاتر این است که انسان خودش را اصلاح کند در ماه رمضان، ما محتاج به اصلاح هستیم، محتاج به تهذیب نفس هستیم، تا آن دم آخر ما محتاجیم. پیغمبرها هم محتاجند. انبیای بزرگ هم محتاجند، منتها آنها احتیاج خودشان را فهمیده ‏اند و دنبالش عمل کرده ‏اند، و ما از باب اینکه حجاب داریم نتوانستیم بفهمیم و به تکالیف خودمان عمل نکردیم. امیدوارم که ان شاء اللَّه این ماه مبارک رمضان به همه شما مبارک باشد. و مبارک بودن به این است که بنا بر این بگذارید که به تکالیف خدا عمل کنید. در این ماه مبارک دعا کنید که خدای تبارک و تعالی شما را موفق کند به اینکه در این خدمتی که‏ متکفل او هستید، مطابق رضای او عمل کنید. از خدا بخواهید که ما را از عنایت خودش محروم نفرماید.

صحیفه امام، ج‏18، ص: 480 و 481

ماه مبارک رمضان‏ که ماه مبارک است ممکن است برای این باشدکه ماهی است که ولی اعظم؛ یعنی رسول خدا واصل شده است وبعد از وصول، ملائکه را و قرآن را نازل کرده است. به قدرت او ملائکه نازل می شوند؛ به قدرت ولی اعظم است که قرآن نازل‏ می ‏شود و ملائک نازل می ‏شوند. ولیّ ‏اعظم، به حقیقت قرآن‏ می رسد در ماه مبارک و شب قدر، و پس از رسیدن، متنزل می کند به وسیله ملائکه - که همه تابع او هستند- قرآن شریف را، تا به‏ حدی که برای مردم بگوید.

صحیفه امام؛ ج 19، ص 285

چیزی که من می‏ خواهم عرض کنم، راجع به یک فقره از این خطبه ‏ای است که رسول اکرم در ماه رمضان فرموده ‏اند. یک جمله از او این است که خداوند شماها را مهمان کرده است، دعوت کرده است شما را به ضیافت، شماها در ماه مبارک مهمان خدا هستید؛ مهماندار خداست و مخلوق مهمان او است. البته این ضیافت نسبت به اولیاء کمّل الهی به آن نحوی نیست که ما تخیل‏ کنیم، یا دست ما به او برسد. ما باید حساب کنیم ببینیم که این ضیافت چی بوده است و ما چقدر راه یافتیم به این ضیافت. در عین حالی که همه عالم تحت رحمت الهی است و هرچه هست رحمت اوست و رحمت او به هر چیز واسع است، لکن باب ضیافت، یک باب دیگر است، دعوت به ضیافت یک مسئله دیگری است.

این ضیافت، همه ‏اش ترک است؛ ترک شهوات از قبیل خوردنیها، نوشیدنیها و جهات دیگری که شهوات انسان اقتضا می‏کند. خداوند دعوت کرده است ما را به اینکه شما باید وارد بشوید در این میهمانخانه و این ضیافت هم جز ترک، چیزی نیست؛ ترک هواها، ترک خودیها، ترک منیها، منیتها. اینها همه در این میهمانخانه است و ما باید حساب کنیم ببینیم که آیا وارد شدیم در این میهمانخانه یا اصلا، وارد نشدیم، راهمان دادند به این ضیافتخانه یا نه، استفاده کردیم از این ضیافت الهی یا نه. البته حساب امثال من با کرام الکاتبین است. اما من به شما آقایان و به هرکس که این کلمات می‏رسد و خصوصا، طبقه جوان عرض می‏کنم که آیا در این مهمانخانه رفتید؟ استفاده کردید؟ از شهوات خصوصا شهوات معنوی چشم پوشیدید؟ یا اینکه مثل من هستید؟

شماها در ماه مبارک مهمان خدا هستید؛ مهماندار خداست و مخلوق مهمان او است. البته این ضیافت نسبت به اولیاء کمّل الهی به آن نحوی نیست که ما تخیل کنیم، یا دست ما به او برسد. ما باید حساب کنیم ببینیم که این ضیافت چی بوده است و ما چقدر راه یافتیم به این ضیافت. در عین حالی که همه عالم تحت رحمت الهی است و هر چه هست رحمت اوست و رحمت او به هر چیز واسع است، لکن باب ضیافت، یک باب دیگر است، دعوت به ضیافت یک مسئله دیگری است.
صحیفه امام؛ ج 21، ص 44من فکر می کردم که این ضیافتی که شما مؤمنین دعوت برش شدید، که ضیافت الله است، این چی است. دعوت شدیم به ضیافت الله. و ضیافت الله در عالم ماده، عبارت از این است که ما را پرهیز بدهد از تمام شهوات دنیوی. این مرتبه مادی ضیافت الله است که همه کسانی که دعوت شدند به این ضیافت، بدانند که ضیافت خدا در این نشئه، چشمپوشی از شهوات است و ترک آن چیزی که قلب انسان؛ یعنی، روح طبیعی انسان بهش مایل است، آنها را باید ترک کند. این ضیافت خداست و این ضیافت سایه ضیافتهایی است که در طول عالم وجود تحقق دارد، منتها در عالم ماده به این صورت است که ترک شهوات طبیعی است، شهوات جسمانی است و در عالم مثال، ترک شهوات خیالی است و در عالم بعد از مثال، ترک شهوات عقلانی است، روحانی است.

صحیفه امام؛ ج 20، ص 266

همان‏طور که می بینید مهمانی خدا صوم است، مثل میهمانی ماها نیست که آن‏جور تشریفات را داشته باشد، پرهیز دادن است  از آن چیزهایی که مربوط به شهوات انسان است. توجه بکنید که ماه مبارک را به آدابش عمل بکنید یعنی آداب روحی اش. فقط دعا نباشد، دعا به معنای واقعی اش باشد. خواندن خدا و تذکر خدا به معنای واقعی، آن تذکری که نفوس را مطمئن می ‏کند، آن ذکری که‏ بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ. یاد خدا واقعا و حاضر دیدن خدا را در همه جا. ماه مبارک را به تذکر خدا، به ذکر خدا و به رحمتهای خدا که به شما عنایت کرده است شکرگزاری کنید.

صحیفه امام؛ ج 18، ص 480

اگر همین ماه مبارک رمضان‏ مسلمین خودشان را به‏ طور جمعی به ضیافت خدا وارد کرده بودند و تزکیه کرده بودند، تصفیه کرده بودند خودشان را، ممکن نبود زیر بار ظلم بروند. زیر بار ظلم رفتن مثل- ظالم- ظلم کردن، هر دواش از ناحیه عدم تزکیه است؛ قَدْ أَفْلَحَ‏ مَنْ تَزَکَّی، در نماز عید، این سوره را مستحب است بخوانند. امر به تزکیه و ذکر اللّه، ذکر اسم اللّه: قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَکَّی وَ ذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی.تزکیه، ذکر اسم اللّه و صلوه، اینها مراتبی است، اگر ما به این رسیده بودیم، نه حال انفعالی پیدا می کردیم برای پذیرش ظلم و نه ظالم بودیم. همه از این است که تزکیه نشدیم. دولتها تزکیه نشدند و نخواهند شد- مگر خدا عنایت کند- و ظالمند. ملتهایی هم که تزکیه نشده ‏اند، بار ظلم را به دوش می گیرند.