معرفی آثار اخلاقی - عرفانی امام خمینی (س)3 ( شرح حدیث جنود عقل و جهل )

شرح حدیث جنود عقل و جهل: اثری است گران سنگ و کتابی است اخلاقی ـ عرفانی مشتمل بر مباحث ارزشمند عرفان نظری، فلسفۀ اسلامی، اخلاق، انسان شناسی، همراه با نصایح اخلاقی. این کتاب  آخرین کتابی است که مؤلف در اخلاق نوشته است.

این کتاب، شرح حدیثی معروف از امام صادق ـ علیه السلام ـ است، که حضرت 75 سپاه برای عقل و جهل برشمرده و مرحوم ثقة الاسلام کلینی آن را در اوائل اصول کافی (کتاب العقل والجهل، باب 1، حدیث 14) به سند خویش، روایت نموده است.

مؤلف بزرگوار، این کتاب را در دوم ماه مبارک رمضان 1363 ق، در 43 سالگی خویش به پایان برده است:

«به اتمام رسید این جلد در روز دوم شهر رمضان المبارک هزار و سیصد و شصت و سه ـ قمری ـ در قصبه محلات، در ایامی که به واسطه گرمای هوا از قم به آنجا مسافرت کرده بودم». (ص 429)

امام در این کتاب، به آثار عرفانی دیگر خویش ارجاع می دهند و از آنها مطلب نقل می کنند، که عبارتند از: مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة، اربعین حدیث  و آداب الصلاة

امام معتقدند کتاب اخلاق آن است که به مطالعه آن، نفس قاسی نرم و غیرمهذب و ظلمانی نورانی شود و آن، به آن است که عالم در ضمن راهنمایی، راهبر و در ضمن ارائه علاج، معالج باشد و کتاب، خود دوای درد باشد نه نسخه دوانما. طبیب روحانی باید کلامش حکم دوا داشته باشد نه حکم نسخه. (ص 12 ـ 13)

در این کتاب امام  به دستورالعملهائی  برای رهپویان وادی هدایت بیان نموده اند :

...  آیات شریفه آخر سوره حشر را از قول خدای متعالی (یا ایها الذین آمنوا اتقواالله) ـ که آیه 18 است تا آخر سوره ـ که مشتمل بر تذکر و محاسبه نفس و محتوی به مراتب توحید و اسماء و صفات است، در یک وقت فراغت نفس از واردات دنیایی، مثل آخر شب یا بین الطلوعین با حضور قلب بخواند و در آنها تفکر کند، امید است ان شاءالله ـ نتایج حسنه ببرد... و اگر در شب و روز چند دقیقه ای به حسب اقبال قلب و توجه آن ـ یعنی به مقداری که قلب حاضر است ـ نفس را محاسبه کند در تحصیل نور ایمان و از آن مطالبه نور ایمان کند و آثار ایمان را از آن جستجو کند خیلی زودتر به نتیجه می رسد ان شاءالله (ص 106 ـ 107)

 امام در این کتاب، به شرح 25 سپاه  از جنود عقل و جهل بیان نموده اند ، که عبارتند از:

خیر و شر، ایمان و کفر، تصدیق و جحود، رجاء و قنوط، عدل و جور، رضا و سخط، شکر و کفران، طمع و یأس، توکل و حرص، رأفت و قسوت، علم وجهل، فهم وحمق، عفت و هتک، زهد و رغبت، رفق و خرق، رهبت و جرأت، تواضع و کبر، تأنّی و تسرّع، حلم و سفه، صمت و هذر، استسلام و استکبار، تسلیم و شک، صبر و جزع، صفح و انتقام.

این کتاب در 503 صفحه از سوی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در سال 1377 ش به چاپ رسیده است.