ابعاد متفاوت و گوناگون شخصیت امیر المؤمنین(ع) در جنبه های مختلف انسانی، عرفانی و حکمی، حکومت مداری و اجتماعی، پارسائی، فروتنی و تواضع، حشر ونشر با توده مردم و به ویژه محرومین، معرفت ناب و اخلاص در عمل و بسیاری خوبیهای دیگر در منظر امام خمینی(س) از چنان جایگاه و موقعیتی برخوردار است که در حد «اعجوبه معجزه آسا» بروز می کند و به ویژه در بعد عدالت و دادگری، چنان است که «اعجوبه عالم» قلم داد می شود.
شخصیت والای حضرت علی(ع) در جمیع ابعاد عالی انسانی در حدی از تعالی و کمال است که برای بشر معمولی نه تنها قابل درک و وصف که حتی قابل تصور نبوده و در اندیشه ها نمی گنجد؛ و بر همین مبنا امام خمینی(س) در این باره، بارها بیان مطلب کرده و ضعف بشر را بر زبان آورده است؛ از جمله:
«مولود امروز [روز سیزدهم رجب و سالروز ولادت مولا علی(ع)]، وصف کردنی نیست، آنچه که وصف کنند از او، دون شأن اوست و آنچه شعرا و عرفا و فلاسفه و دیگران درباره او گفته اند، شمه ای از آن چیزی است که او هست. غالباً مسائلی که درک می کرده اند و می کنند راجع به مولا علی بن ابی طالب، عرضه می داریم. آن چیزهایی را که ما نمی توانیم درک کنیم و دست عرفا و فلاسفه و دیگران از آن کوتاه هست، آن چیز قابل ذکر نیست. انسان تا نشناسد، نمی تواند بگوید و آن مقداری هم که در دسترس ماست، آن قدر زیاد است که گفتن او محتاج به زمانهای طولانی است. و لهذا ما باید در پیشگاه مبارک ایشان عذرخواهی کنیم و عذر تقصیر بخواهیم که ما قاصریم و نمی توانیم بیان کمال شما را بکنیم.» (صحیفه امام، ج19، ص: 213)
ابعاد متفاوت و گوناگون شخصیت امیر المؤمنین (ع) در جنبه های مختلف انسانی، عرفانی و حکمی، حکومت مداری و اجتماعی، پارسائی، فروتنی و تواضع، حشر ونشر با توده مردم و به ویژه محرومین، معرفت ناب و اخلاص در عمل و بسیاری خوبیهای دیگر در منظر امام خمینی(س) از چنان جایگاه و موقعیتی برخوردار است که در حد «اعجوبه معجزه آسا» بروز می کند و به ویژه در بعد عدالت و دادگری، چنان است که «اعجوبه عالم» قلم داد می شود:
«[سیزدهم رجب] روز عید مبارکی ... است که عدالت در عالم متولد شده است، روزی است که امیرالمؤمنین- سلام اللَّه علیه- به دنیا آمدند که مظهر همه عدالتها و اعجوبه عالم هستند و از صدر عالم تا ابد بجز رسول اکرم کسی به فضیلت او نیست.» (صحیفه امام، ج12، ص: 343 و 344)
اما:
آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید
و چنین است که علی بزرگ با این همه عظمت به عنوان الگو و اسوه ای حسنه روشنگر راه انسانیت و انسانها می شود تا هرکسی به تناسب ظرفیت خود بهره یا بهره ها برگیرد، هدایت یابد و کمال و سعادت جوید. و خمینی(س) بزرگ هم که از سعه وجودی بالائی برخوردار بود با استعداد و لیاقت ذاتی خود از این اسوه بهره ها برد و همانند جد بزرگوارش هرچند در مقیاسی کوچکتر شخصیتی ذو وجوه و متعالی یافت و آنچه از خامه او تراوش کرد یا بر زبان او جاری گشت حکایتگر این همه است. گرچه نمونه ها بسیار و بیانگر درک اعجاب آور ایشان از حضرت امیر می باشد ولی به مختصری بسنده می کند تا ان شاءالله درس آموزی همگانی تر و بهره ها افزونتر گردد. او در مطلبی بسیار هشدار دهنده درباره ارزش اعمال خالصانه آن حضرت چنین می گویند:
«تو خیال می کنی که امتیاز نماز حضرت امیرالمؤمنین، علیه السلام، با ما این است که «مدّ» «و لا الضّالین» را طولانیتر می کند؟ یا قرائتش صحیحتر است؟ یا طول سجود و رکوع و اذکار و اورادش بیشتر است؟ یا امتیاز آن بزرگوار به این است که شبی چند صد رکعت نماز می خواند؟ ... او هم برای حور العین و گلابی و انار این قدر ناله و سوز و گداز داشت؟ به خودشان قسم است- و إنَّهُ لَقَسمٌ عظیم که اگر بشر پشت به پشت یکدیگر دهند و بخواهند یک لا إلهَ إلاَّ اللَّه امیر المؤمنین را بگویند نمی توانند! خاک بر فرق من با این معرفت به مقام ولایت علی، علیه السلام! به مقام علی بن ابی طالب قسم که اگر ملائکه مقرّبین و انبیاء مرسلین- غیر از رسول خاتم که مولای علی و غیر اوست- بخواهند یک تکبیر او را بگویند نتوانند. حال قلب آنها را جز خود آنها نمی داند کسی.» (شرح چهل حدیث، ص:75 و 76)
مسئله غدیر، مسئله ای نیست که بنفسه برای حضرت امیر یک مسئله ای پیش بیاورد، حضرت امیر مسئله غدیر را ایجاد کرده است. آن وجود شریف که منبع همه جهات بوده است، موجب این شده است که غدیر پیش بیاید. غدیر برای ایشان ارزش ندارد؛ آن که ارزش دارد خود حضرت است که دنبال آن ارزش، غدیر آمده است. خدای تبارک و تعالی که ملاحظه فرموده است که در بشر بعد از رسول اللَّه کسی نیست که بتواند عدالت را به آن طوری که باید انجام بدهد، آن طوری که دلخواه است انجام بدهد مأمور می کند رسول اللَّه را که این شخص را که قدرت این معنا را دارد که عدالت را به تمام معنا در جامعه ایجاد کند و یک حکومت الهی داشته باشد، این را نصب کن. نصب حضرت امیر به خلافت این طور نیست که از مقامات معنوی حضرت باشد؛ مقامات معنوی حضرت و مقامات جامع او این است که غدیر پیدا بشود. و اینکه در روایات ما و از آن زمان تا حالا این غدیر را آن قدر ازش تجلیل کرده اند، نه از باب اینکه حکومت یک مسئله ای است، حکومت آن است که حضرت امیر به ابن عباس می گوید که «به قدر این کفش بی قیمت هم پیش من نیست» آنکه هست اقامه عدل است. آن چیزی که حضرت امیر- سلام اللَّه علیه- و اولاد او می توانستند در صورتی که فرصت بهشان بدهند، اقامه عدل را به آن طوری که خدای تبارک و تعالی رضا دارد انجام بدهند، اینها هستند، لکن فرصت نیافتند. (صحیفه امام، ج 20، ص: 112)